Z cyklu "Znaki wiary"

Chyba mało zwracamy na ten gest uwagę. Jakoś nam umyka. Owszem, kojarzy się z grupami modlitewnymi praktykującymi modlitwa wstawienniczą, ale rzadziej dostrzegamy, że stosowany jest także w liturgii. Gest nałożenia, kładzenia ręki czy rąk; gest wyciągniętej nad kimś albo czymś ręki (rąk). A przecież tak często towarzyszy liturgii. W obrzędach sakramentu chrztu (nie samego udzielania sakramentu), przy udzielaniu sakramentu bierzmowania, namaszczenia chorych i kapłaństwa, ale przecież także i w spowiedzi, w momencie rozgrzeszenia, zanim kapłan uczyni znak krzyża... No i podczas Eucharystii, w chwili gdy celebrans prosi, aby na chleb i wino zstąpił Duch Święty. No i czasem też na koniec, przy błogosławieństwie...

Co znaczy ten gest? Wykonywany jest  w wielu różnych kontekstach i nie zawsze ma dokładnie takie samo znaczenie. Bywa gestem przywołującym Boga (mszalna epikleza, czyli prośba do Ducha Świętego przed przeistoczeniem), bywa znakiem uzdrawiania (pokuta, namaszczenie chorych), bywa gestem ustanawiania (kapłaństwo). Zawsze jednak jest znakiem przekazywania jakiegoś szczególnego daru, szczególnej mocy. Przekazywania – koniecznie to zaznaczmy – mocą Bożej łaski, nie dzięki własnym siłom tego, który ów gest czyni. Człowiek, często kapłan,. wyciąga nad kimś albo nad czymś rękę czy obie ręce, a one przekazują moc działającego Boga. Na pewno przekazują, gdy sprawowany jest sakrament. Mamy nadzieję że tak jes,t chcemy tego, gdy chodzi o modlitwę wstawienniczą. Jest więc to znak Bożego działania i Bożej wobec człowieka łaskawości. A przy tym – zwróćmy na to uwagę – jest też znakiem pewnej przychylnej bliskości. Przekazując łaskę, błogosławieństwo Bóg – przez gest człowieka – zbliża się do człowieka, nieraz wręcz dotyka go. Bóg widać woli taką bliskość niż działanie z zachowaniem sterylnego dystansu; jest człowiekowi bliski i między innymi w ten sposób to pokazuje.

Gest modlitewnego wyciągania nad kimś rąk ma swoje zakorzenienie w Biblii. Zostawmy Stary Testament. W Nowym Testamencie to gest bardzo często i w różnych okolicznościach występujący. Najczęściej chyba przy cudach uzdrowienia. Najbardziej przejmującą w tym względzie opowieścią jest chyba ta z 8 rozdziału Ewangelii Marka:

Potem przyszli do Betsaidy. Tam przyprowadzili Mu niewidomego i prosili, żeby się go dotknął. On ujął niewidomego za rękę i wyprowadził go poza wieś. Zwilżył mu oczy śliną, położył na niego ręce i zapytał: «Czy widzisz co?»  A gdy przejrzał, powiedział: «Widzę ludzi, bo gdy chodzą, dostrzegam ich niby drzewa».  Potem znowu położył ręce na jego oczy. I przejrzał zupełnie, i został uzdrowiony; wszystko widział teraz jasno i wyraźnie Jezus odesłał go do domu ze słowami: «Tylko do wsi nie wstępuj!».

Gest ten przy uzdrawianiu przez Jezusa był chyba stała praktyką. W szóstym rozdziale tej samej Ewangelii czytamy:

I nie mógł tam zdziałać żadnego cudu, jedynie na kilku chorych położył ręce i uzdrowił ich.

A rozdział wcześniej właśnie uzdrawiającego położenia ręki na umierającą córkę oczekuje Jair. Nic dziwnego, że gest ten mieli powtarzać uzdrawiający chorych uczniowie Jezusa. W kończącej tę Ewangelię scenie rozesłania czytamy:

I rzekł do nich: «Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu! Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy, będzie potępiony. Tym zaś, którzy uwierzą, te znaki towarzyszyć będą: w imię moje złe duchy będą wyrzucać, nowymi językami mówić będą; węże brać będą do rąk, i jeśliby co zatrutego wypili, nie będzie im szkodzić.  Na chorych ręce kłaść będą, i ci odzyskają zdrowie».

W tej samej Ewangelii (10) widzimy też jednak scenę, w której gest nałożenia rąk związany jest z modlitwą wstawienniczą czy błogosławieniem:

Wtedy przyniesiono Mu dzieci, aby włożył na nie ręce i pomodlił się za nie; a uczniowie szorstko zabraniali im tego. Lecz Jezus rzekł: «Dopuśćcie dzieci i nie przeszkadzajcie im przyjść do Mnie; do takich bowiem należy królestwo niebieskie». Włożył na nie ręce i poszedł stamtąd.

W Dziejach Apostolskich (8) widzimy,  że gest ten towarzyszył udzielaniu Ducha Świętego. Czyli temu, co dziś nazywamy bierzmowaniem.

Kiedy Apostołowie w Jerozolimie dowiedzieli się, że Samaria przyjęła słowo Boże, wysłali do niej Piotra i Jana, którzy przyszli i modlili się za nich, aby mogli otrzymać Ducha Świętego. Bo na żadnego z nich jeszcze nie zstąpił. Byli jedynie ochrzczeni w imię Pana Jezusa. Wtedy więc wkładali na nich ręce, a oni otrzymywali Ducha Świętego.

Przez nałożenie rąk połączone z modlitwą, ustanowieni zostają także diakoni (Dz 6). Święty Paweł pisząc do Tymoteusza (1 Tm 4) prosi, aby nie zaniedbywał w sobie charyzmatu, który został mu dany za sprawą proroctwa i przez włożenie rąk kolegium prezbiterów. Czyli towarzyszył ten gest ustanowieniom w posłudze, które dziś wiążemy z sakramentem kapłaństwa. Ale nie tylko: towarzyszył także wysłaniu na misję (Dz 13):

Gdy odprawili publiczne nabożeństwo i pościli, rzekł Duch Święty: «Wyznaczcie mi już Barnabę i Szawła do dzieła, do którego ich powołałem». Wtedy po poście i modlitwie oraz po włożeniu na nich rąk, wyprawili ich. A oni wysłani przez Ducha Świętego zeszli do Seleucji, a stamtąd odpłynęli na Cypr.

Jest więc gest nakładania rąk znakiem głęboko zakorzenionym w tradycji Kościoła. I nie trzeba się go bać. Oczywiście mają też na względzie fakt, że to gest dość intymny, mogący budzić sprzeciw ludzi, którzy nie są nam specjalnie bliscy. Ale gdy wyprawiając dzieci do szkoły czy żegnając się z nimi przed podróżą chcę życzyć im wszystkiego co najlepsze, można dotknąć ich głowy, uczynić na ich czołach znak krzyża. Może nie przejdzie przez to na nich żadna moc, ale na pewno to znak, że się im dobrze życzy, a przy tym także znak tego, że są nam bliskie. Podobnie rozmawiając  z ludźmi chorymi: można dotknąć ich ręki i westchnąć w ich intencji do Boga. Im też w czasie trudnej próby potrzebne jest wsparcie nasza modlitwą i naszą wobec nich przychylnością...

Znaki wiary - dla tych, którzy chcą lepiej czuć liturgię

15.01.2022 20:23

Czy to potrzebne? Hedyne co naprawdę trzeba, to umrzeć. Ale im lepiej rozumie się liturgię, tym bardziej na niej swojsko.  »