Posługa i formacja ministrantów światła i krzyża

3. Posługa krucyferariusza w liturgii

3. 1. Krucyferariusz

Ministrant krzyża, inaczej krucyferariusz, krucyfer (cruciferarius od łac. słów: crucem ferre - nosić krzyż) to ministrant pełniący w zgromadzeniu liturgicznym posługę krzyża, oznacza ministranta niosącego krucyfiks.

Funkcja ministranta krzyża w liturgii obecna jest od IV wieku, kiedy "pełnił ją diakon, kleryk, zwany draconarius (w wojsku nazwa chorążego niosącego chorągiew z wizerunkiem smoka, łac. Draco), subdiakon lub świecki; krucyferariusz nosił krzyż przed papieżem i jego legatem, (ten przywilej mieli z nadania papieskiego także dostojnicy państwowi, np. król Stefan I otrzymał go od papieża Sylwestra II), a także wychodził z krzyżem na spotkanie takich osobistości, jak cesarz, legaci papiescy, patrycjusze".

Według historycznych źródeł "uroczystą procesję z zakrystii do ołtarza poprzedzał krzyż niesiony przez subdiakona. Po dojściu procesji do ołtarza, krzyż umieszczano przy wejściu do prezbiterium. Tam krzyż pozostawał przez całą Mszę świętą. W XI w., po odpowiednich przekształceniach, zaczęto go stawiać na ołtarzu, na którym pozostawał już stale. Dawne rubryki nakazywały, aby na ołtarzu znajdował się krzyż z wizerunkiem ukrzyżowanego Zbawiciela. Miało to dopomagać w patrzeniu na ołtarz jako miejsce uobecniania się Ofiary krzyżowej Chrystusa. Miało też pobudzać kapłana i wiernych do myślenia z miłością o cierpieniach Zbawiciela".

Liturgia posoborowa podtrzymuje ten zwyczaj. Krzyż jednak niekoniecznie musi stać na ołtarzu, lecz może być umieszczony obok niego, może być również zawieszony w pobliżu ołtarza na ścianie lub nad ołtarzem.

Jezus Chrystus poniósł śmierć przez ukrzyżowanie. Była to najhaniebniejsza postać śmierci dla Żydów. Na początku działalności misyjnej Kościoła nie wszyscy ewangelizowani rozumieli znak krzyża (por. 1 Kor 1,18-31). "Dlatego też do okresu wczesnogotyckiego nie przedstawiano krzyża w jego realistycznej grozie, lecz jako punkt zwrotny (tropaion), w którym śmierć zostaje przezwyciężona i Jezus zmartwychwstaje jako zwycięzca. Ówczesny krzyż połyskuje w absydach kościołów złotem i mozaiką i zapowiada przyjście Chrystusa; bogato zdobiony szlachetnymi kamieniami (crux geminata), jako krzyż procesyjny poprzedza pielgrzymujący Lud Boży, a na czas liturgii jest ustawiany przy ołtarzu; powstaje stąd stojący na ołtarzu krzyż ołtarzowy, który często pozostaje tam również poza okresem celebry. W dni Wielkiego Tygodnia przepych krzyża zostaje zasłonięty, ale odsłania się go znowu dla adoracji w Wielki Piątek. Już bardzo wcześnie krzyż zawiesza się na szyi lub przypina do szat jako ozdobę; w ten sposób powstaje z początkiem XII wieku biskupi pektorał. Potem realizm rozwiniętego gotyku wyraża całą grozę ukrzyżowania".

Znak krzyża jest jednym z najważniejszych gestów liturgicznych. "Czynimy go na początku każdej czynności liturgicznej, w czasie udzielania błogosławieństwa i w różnych sytuacjach poza liturgią". Krzyż jest zwycięskim sztandarem wiary, znakiem zwycięstwa nad złem moralnym, symbolem dla wszystkich zrozumiałym i otaczanym szacunkiem.

"W historii Kościoła spotykamy bardzo liczne formy uczczenia krzyża i ukazania jego znaczenia jako symbolu miłości Chrystusa i dokonanego przez Niego dzieła zbawienia. Wśród nich jest także niesienie krzyża w procesjach, jakie proponuje liturgia. Niesiony na czele procesji krzyż ukazuje Kościół w pielgrzymce za Chrystusem Zbawicielem". W Kościele obecny jest w sposób szczególny krzyż ołtarzowy i procesyjny, którym oddawana jest specjalna cześć:

- krzyż jest okadzany (por. OWMR 49, 75, 123, 144),
- w procesji postępuje przed krzyżem kadzidło (por. OWMR 120, 276),
- w Wielki Piątek przed krzyżem przyklęka się (por. OWMR 274, CE 69),
- podczas Adoracji Krzyża w Wielki Piątek krzyż jest adorowany przez wiernych (por. CE 321-323).