Ofiary Starego Testamentu

Istota ofiar starotestamentalnych zawiera się w pojęciu: „dar dla Boga”. Darem tym nie były podatki i daniny, a także częściowo pierwociny i dziesięciny, które oddawano do świątyni, z przeznaczeniem dla jej sług, gdyż dary te nie były składane na ołtarzu, nie obowiązywał wobec nich żaden specjalny ryt. Darczyńca składał jedynie zapewnienie, że dary te posiadają odpowiednią do przepisów jakość i ilość: „Gdy w trzecim roku - roku dziesięciny - zakończysz oddawanie wszystkich dziesięcin ze zbiorów, gdy oddasz je lewicie, obcemu, sierocie i wdowie, aby jedli do syta w twoich murach, powiesz wobec Pana, Boga swego: «Wziąłem z domu, co poświęcone, i dałem lewicie, obcemu, sierocie i wdowie, zgodnie ze wszystkimi poleceniami, jakie mi wydałeś; nie przestąpiłem ani nie zapomniałem żadnego z twoich poleceń. Nie spożyłem tego podczas żałoby, nie wynosiłem z domu w stanie nieczystości, nie dałem nic z tego umarłemu, usłuchałem głosu, Pana, Boga swego, czyniłem wszystko, co mi rozkazałeś.” (Pwt 26,12-14). Natomiast kiedy dar zgodnie z określonym rytem (szczególnie z tym wypełnionym przez kapłana) był składany samemu Bogu, to właśnie dzięki temu rytowi stawał się ofiarą, niezależnie od tego, czy w całości należał do Boga i był spalany na ołtarzu, czy też częściowo otrzymywał go kapłan lub ofiarujący. Jednak w każdym przypadku ofiara stanowiła dar, i to z tego, co miało się najlepszego i najwartościowszego.

Dar ofiarny to symbol, którego znaczenie zależy od wewnętrznej postawy ofiarującego. Ta postawa może wyrażać adorację i uwielbienie, dziękczynienie i prośbę, uznanie winy i pokutę. Ofiara dokonuje się na miejscu spotkania z Bogiem, gdzie zostaje pokonany dystans, jaki powstał pomiędzy świętością Boga a grzesznością człowieka i dzięki niej możliwa jest komunia pomiędzy Bogiem i człowiekiem. Przez ofiarę człowiek wchodzi w sferę świętości Boga, co w mentalności semickiej określano znamiennym słowem hitqaddesz.

Ze względu na materię ofiary Starego Testamentu dzielą się na: ofiary krwawe i bezkrwawe. Do ofiar bezkrwawych należały: zboże i wino, a także dary dodatkowe: olej, kadzidła i sól. Natomiast na ofiary krwawe przeznaczano: woły i drobne bydło (owce, kozy), a także gołębie. Skoro dar składany był samemu Bogu, uważano, że zwierzę ofiarne nie może mieć żadnego defektu. Dary wybrakowane uważane były za obrazę niż oddanie czci Panu Bogu.
W Księdze Kapłańskiej wyodrębniono 5 rodzajów ofiar: całopalne; biesiadne (tłum. Wujka określało ją za Wlg (pacifica) mianem „ofiary zapokojnej”. Inni tłum.: "pojednania") względnie komunijne; za grzech (czyli przebłagalne) i za przestępstwo (chociaż ich dokładnie nie rozróżniano); ofiary z pokarmów.

Ryt ofiarniczy miał swoje charakterystyczne momenty:

• zwierzę ofiarne przyprowadzane było osobiście przez ofiarującego na święty dziedziniec przed Jahwe, tam przyjmowane i badane przez kapłana.
• przy większości ofiar obowiązywało włożenie rąk na dar ofiarny. Gest ten miał jednak rozmaite znaczenie: mógł oznaczać również błogosławieństwo (Rdz 48,14), przekazanie urzędu (Lb 27,18; Pwt 34,9) lub przekazanie mocy (2 Krl 13,16). Przekazanie winy uzewnętrzniało się wyraźnie w geście wkładania rąk na kozła ofiarnego w Dzień Pojednania – Jom Kippur (Kpł 16) W tym dniu ofiarny kozioł był wypędzany na pustynię, ale to nie była ofiara. Włożenie rąk na zwierzę ofiarne przy ofiarach całopalnych, biesiadnych czy za grzech nie oznaczało przekazania winy czy też zastępstwa za samego ofiarującego, ale było uznaniem obecnego daru za własny i oznaczało przekazanie własności. Człowiek wypuszcza niejako dar ze swojej ręki i oddaje go Panu Bogu.
• zwierzę ofiarne zabijał sam ofiarujący, a kapłan zbierał krew (w której – jak wierzono – było życie) i w rycie pojednania wylewał ją na ołtarz.
• ostatnim aktem czynności ofiarniczej było spalenie mięsa, gdyż dopiero poprzez czynność zniszczenia dar ofiarny zostaje raz na zawsze usunięty ze świeckiego użytku. Spalaniu podlegało całe zwierzę albo tylko tłuszcz i szlachetne części wewnętrzne, a pozostałe w tym przypadku mięso spożywano podczas uczty sakralnej.

Pojęcie ofiary jest znane w opisie biblijnym na długo przed zawarciem Przymierza na Synaju. Pierwszą ofiarą opisaną w Biblii jest ofiara Abla i Kaina. Należy jednak odróżnić te ofiary od ofiary za grzech. Polskie słowo „ofiara” tłumaczone jest z kilkunastu różnych słów hebrajskich. O ile występuje we wcześniejszej historii biblijnej słowo takie jak „olah”, oznaczające ofiarę całopalną. czy „minchah” – ofiara, a właściwie „dar z płodów rolnych”, to słowo hebrajskie „chattath“ i „aszam“ w swoich znaczeniach ofiarniczych związane są ściśle z daniem Prawa na Synaju i wcześniej nie występują. Słowa te oznaczają po prostu grzech (chattath) i występek (aszam), ale w niektórych kontekstach należy przetłumaczyć je na polskie wyrażenie: „ofiara za grzech” i „ofiara za występek”. Użycie w tych wyrażeniach słowa „ofiara”, które jest wspólne dla wszystkich innych ofiar składanych Bogu, utrudnia w języku polskim odróżnienie pojęć związanych z kultem ofiarniczym. Dlatego dobrze przetłumaczony jest werset Hbr 10,5-6, gdzie „ofiara” jest jednym z czterech różnych pojęć: „Przeto przychodząc na świat, mówi: Ofiary ani daru nie chciałeś, aleś Mi utworzył ciało; całopalenia i ofiary za grzech nie podobały się Tobie.”
Należy zatem pamiętać, że w języku hebrajskim takie pojęcie jak np. „ofiara całopalna” (hebr. „olah”) nie ma nic wspólnego, jeżeli chodzi o źródłosłów i znaczenie, ze słowem „chattath”, które oznacza „ofiarę za grzech”. Oczywiście język hebrajski znał również słowa uogólniające, jak: „iszszech” – ofiara ognista (Kpł 1,9; 2,3; 3,5 itp.) czy „zebah” – zwierzę ofiarne (Kpł 3,1.6), ale oprócz tych słów ogólnych używał także precyzyjnych określeń, których nie należy mylić z innymi.