Z cyklu "Znaki wiary"

Chrzcielnice. Różnie różne wyglądają, różnie bywają zdobione. Ich wspólna cecha? Są niewielkim zbiornikiem wody. Wody, którą błogosławi się w Noc Zmartwychwstania podczas Wigilii Paschalnej, a której używa się (no, czasem trzeba by tu użyć czasu przeszłego) do udzielania sakramentu chrztu. Można chyba powiedzieć, że to w jakimś sensie źródło. Bo z niego niejako wypływają związane z chrztem łaski.

A baptysterium? Nie o tak nazywane budowle chodzi, ale o to, co się w nich znajdowało. Znacznie większy zbiornik wody. Taki, by można było w nim chrzcić przez zanurzenie. Dziś, w związku z tym, że najczęściej udziela się chrztu przez polanie wodą (trzykrotne, wraz z wypowiedzeniem formuły chrzcielnej oczywiście)  chyba już nikt nowych nie buduje, a stare nie są używane. Ale mają też swoją głęboką, symboliczną wymowę.

Tak, kiedy mowa o chrzcielnicy czy baptysterium nie sposób nie nawiązywać do głębokiej symboliki wody. O niej, szerzej, w innym odcinku tego cyklu. Tyle że owe symboliki się ze sobą łączą. Ale może po kolei.

WIARA.PL DODANE 29.06.2021 AKTUALIZACJA 19.11.2021

Znak wody

Daje życie, obmywa, wyznacza nowy początek. Symbolika wody, także w Biblii i liturgii, jest przebogata. Warto ją czuć.  »

więcej »

Chrzcielnicę chyba najbardziej trzeba kojarzyć ze źródłem. Można się z niego napić można z niego zaczerpnąć wody użyć dla napojenia zwierząt albo i podlania swojej uprawy. Bo bez wody nie ma życia. Ani człowieka, ani zwierząt ani roślin. Można też użyć tej wody do tego by się umyć. Z mniejszych czy większych brudów. I w tych dwóch kluczach trzeba spojrzeć na chrzcielnicę.

Pierwsze skojarzenie? U piszącego te słowa zawsze ta zaskakująca wzmianka z Księgi Rodzaju, w której wspomniano o znajdującej się w Edenie rzece tak zasobnej w wodę, że wypływając z niego (ogrodu Eden) dawała początek czterem innym rzekom. W rzeczywistości nigdzie (chyba) coś takiego nie występuje, ale to symbol. W Biblii, pisanej w klimacie, gdzie człowiek ciągle zagrożony jest suszą, więc woda prawdziwym skarbem, to oczywisty znak, że człowiek w raju nie musiał się o nic troszczyć.

Drugie skojarzenie to wizja Ezechiela, który widzi wypływającą spod jerozolimskiej świątyni wodę. Płynie ona na wschód (czyli w warunkach Ziemi Świętej na obszary pustynne, by w końcu połączyć się ze słonymi wodami Morza Martwego) sprawiając, ze wszystko tam rozkwita, owocuje i nawet martwe, słone wody zostają uzdrowione. No i trzecie skojarzenia to słowa Jezusa, który najpierw podczas rozmowy z Samarytanką przy studni (też swoistym źródle!), a potem w Jerozolimie podczas Święta Namiotów mówi o darze wody żywej; takiej dziwnej, że staje się ona źródłem wody wytryskującej ku życiu wiecznemu. Tak, Jezus mówił w ten sposób o Duchu Świętym. Potem jest jeszcze źródło, jakim jest przebity bok Jezusa, z którego wypływają krew i woda – pierwsza symbolizująca Eucharystię, druga chrzest. Myśli zawartej w Apokalipsie (22), gdzie Jan widzi „rzekę wody życia lśniącą jak kryształ, wypływającą z tronu Boga i Baranka”, a nawiązującej do wizji Ezechiela, już nawet nie rozwijajmy...

Trudno nie zauważyć, że znajdująca się w chrzcielnicy woda chrztu świętego pełni podobną rolę. Daje życie; daje życie w pełni, daje życie wieczne. A w nawiązaniu do wizji Ezechiela i pamiętając, że człowieka poranił grzech – można też dodać, że ta woda uzdrawia. Chrzcielnica jawi się więc jako symbol źródła życia. W pewnym więc sensie – przez symbol wody – także i więc znak dającego życie Ducha Świętego.  

Gdy pamiętamy o symbolice wody jako czegoś, co służy do obmycia, chrzcielnica staje się też  źródłem naszego oczyszczenia i uzdrowienia z grzechów. Odniesienia biblijne? Tylko wspomnijmy z polecenia Eliasza oczyszczającego się trądu przez zanurzenie w Jordanie Syryjczyka Naamana, wyznających grzechy i chrzczonych przez Jana Chrzciciela czy niewidomego, któremu Jezus przywrócił wzrok najpierw nakładając mu na oczy błoto, a potem nakazując obmycie się w sadzawce Siloe. A prawda, choć to już bardziej odległe skojarzenie: była jeszcze Sadzawka Owcza, chory i Jezus, który nad tą sadzawką go uzdrowił dodając: „Oto wyzdrowiałeś. Nie grzesz już więcej, aby ci się coś gorszego nie przydarzyło”.

Patrząc na chrzcielnicę można więc powiedzieć: to źródło, w którym zostałem obmyty, to źródło, którego woda mnie uzdrowiła, to źródło, które dało mi życie.

A baptysterium? Jego symbolika nawiązuje oczywiście to tego wszystkiego, co napisano wyżej. Zdecydowanie mniej jednak kojarzy się ze źródłem. Jest raczej „wielką wodą” – rzeką, jeziorem, morzem. To symbolizujące sąd wody potopu? Też raczej nie. Raczej to wszystko, co kojarzymy z Paschą.

Najpierw więc przejście Izraelitów przez Morze Czerwone, gdy uciekali w z Egiptu. Woda ich uratowała, ścigających ich Egipcjan zatopiła. Ale ci, którzy się uratowali, już nie wrócili do starego, do niewoli w której żyli. Poszli dalej, zaczął się nowy etap ich historii. Podobna jest wymowa innej biblijnej sceny: wejścia Izraela do Ziemi Obiecanej. Przypomnijmy – przez Jordan, który w cudowny sposób zatrzymał na ten czas swój nurt. To podobna symbolika: wkraczamy do Ziemi Obiecanej, zaczynamy nowe, nie ma już powrotu do starego. Do wymowy tych obrazów nawiązuje św. Paweł, gdy napisał do Rzymian (6):

Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie - jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca.

Zanurzenie, które przyniosło śmierć starego, ale dało nowe życie. Tak chrzest widzi święty Paweł. Do wydarzeń Paschy wyraźnie nawiązuje zresztą Jezus w noc przed swoją męką, podczas Ostatniej Wieczerzy. Przypomnijmy: to była właśnie wieczerza paschalna, podczas której Żydzi, wedle tradycji, wspominali wyjście z Egiptu i zawarcie z Bogiem przymierza na Synaju. To, czego dokonał Jezus, umierając i zmartwychwstając, to Nowa Pascha, to przejście ze śmierci do życia. Ci, którzy z Nim umierają – napisał nieco dalej święty Paweł – z Nim też będą żyć. Nowym życiem. Do obrazu przejścia nawiązuje także św. Jan, gdy pisze w swoim pierwszym liście:

My wiemy, że przeszliśmy ze śmierci do życia,  bo miłujemy braci, kto zaś nie miłuje, trwa w śmierci.

Chrzest jest więc paschą, przejściem ze śmierci do życia wiecznego. I tę symbolikę najwyraźniej widać właśnie z znaku baptysterium i chrztu przez zanurzenie. W wodzie chrztu chrześcijan umiera, by rozpocząć nowe życie. Jego symbolem była  biała szata, którą otrzymywał wychodzący z wody (ochrzczeni przez polanie wodą zresztą też). Co ciekawe: wedle znawców tematu nowoochrzczeni nie wychodzili z wody tą samą drogę, którą weszli. Raczej przechodzili na drugą stronę. Nawiązanie do Paschy Izraela bardzo wyraźne.

Gdy przychodzimy do naszego kościoła, a zwłaszcza gdy zwiedzamy jakieś inne w szerokim świecie, warto rozumieć znak chrzcielnicy i baptysterium. Zachwycać się (lub nie) tylko tym, co je zdobi...

-------------------------
Jeśli czegoś Ci tu brakowało, dopisz sam

Wszystkie odcinku cyklu znajdziesz po adresem: https://liturgia.wiara.pl/wyszukaj/tag/9208.ZNAKI