Formacja liturgiczna czyli mistagogia w liturgii i przez liturgię

WPROWADZENIE

Wychowanie uczniów Zmartwychwstałego Chrystusa do zrozumienia misterium liturgii, którą Kościół uważa za epifanię i aktualizację odwiecznego "zamysłu życzliwości" Trójcy Świętej i kontynuację samej "ekonomii Słowa Wcielonego" w czasie, stanowi istotny cel działań kultowych i formacyjnych, związanych ze sprawowaniem tej tajemnicy zbawienia wśród ludzi, czyli liturgii. Od czasów apostolskich Kościół żyje liturgią, skupiając swą aktywność na głoszeniu Dobrej Nowiny i sprawowaniu sakramentów, które z istoty swej stanowią proklamację paschalnego misterium jako wypełnienia zapowiedzi proroków (por. Łk 24,27; KL 6) oraz urzeczywistniania tajemnicy Chrystusa pod osłoną znaków sakramentalnych. Dlatego liturgia jako wydarzenie zbawcze jest realizacją w znakach posługi Chrystusa i doświadczeniem Jego obecności TERAZ (HODIE) przez wspólnotę uczniów Pana, czyli "przedziwny sakrament całego Kościoła" (KL 5; KKK 1066-1067). Będąc dziełem Chrystusa jest również liturgia czynnością Kościoła urzeczywistniającego swoją naturę zbawczą i ukazującego tę wspólnotę jako "widzialny znak komunii Boga i ludzi przez Chrystusa" (por. KL 11; KKK 1071) .

POJĘCIE FORMACJI LITURGICZNEJ

Kościół jako wspólnota, uczestnicząc w misji namaszczonego Duchem Świętym Chrystusa, spełnia w liturgii Jego posługę. Dlatego tajemnicę liturgii należy rozważać jako dopełnienie misji Chrystusa Sługi. Liturgia jest nieustannym uobecnianiem w obliczu Kościoła przez całą jego wspólnotę posługi Jezusa Chrystusa, który wypełnił wolę Ojca dla zbawienia świata. To co jest istotne w posłudze Chrystusa: Jego posłuszeństwo aż do śmierci, Jego oddanie życia dla ludzi i Jego ofiara dla zbawienia świata - nieustannie żyje w Kościele i jest uobecniane w liturgii i przez liturgię. Ona bowiem jest służbą wobec Boga i ludzi, w której ciągle w życiu Kościoła dopełnia się posługa Chrystusa Sługi podjęta dla zbawienia świata. Charyzmat liturgii, czyli dar zrozumienia jej istoty zawiera się w pojęciu służby, którą w duchu prawdziwej diakoni realizują wszyscy ministrzy ją sprawujący, tj. biskupi, prezbiterzy, diakonii czy inne osoby powołane przez Kościół, a także spełniający posługi (ministeria) oraz cała społeczność uczniów Pana zjednoczona między sobą dzięki mocy Ducha Świętego. W liturgii dokonuje się przepływ życia Bożego, wpisany w rytm sprawowanych świętych czynności zbawczych, uporządkowanych dzięki woli Kościoła i stanowiących przedmiot zobowiązania dla realizacji ich kształtu dla wszystkich liturgów. W niej także ukazuje się aktualna wiara Kościoła, kształtowana przez tchnienie Ducha Świętego. Wyraża się ona w treściach formuł kultowych, oficjalnych tekstach, znakach i świętych czynnościach, zawierających duchowe bogactwo tradycji połączone z aktualnym doświadczeniem spotkania z Panem.

Odwołując się do skarbca kościelnej tradycji Sobór Watykański II podjął proces reformy liturgii i korektę tekstów kultowych, by nadać im charakter orędzia, wzywającego uczniów Chrystusa do ożywienia wiary oraz pobudzającego ich moc chrześcijańskiego ducha, która gwarantuje większą owocność uczestnictwa w sprawowaniu kapłańskiej posługi Kościoła. Teksty liturgiczne i święte obrzędy inspirują modlitwę i życie chrześcijańskie, stanowiąc jednocześnie przez przyświadczenie wiary formę obiektywnego uczestnictwa w Paschalnej Tajemnicy Chrystusa. Dzięki temu sam świadomy i pełny udział w liturgii prowadzi do syntezy wiary i życia. Jednak powyższy cel może być osiągnięty przez wydobycie i udostępnienie wiernym i samym liturgiom całego bogactwa treściowego liturgii. Dlatego w realizowanej obecnie odnowie posoborowej, po edycji zreformowanych ksiąg liturgicznych, konieczne staje się otwarcie skarbca ubogaconej liturgii zarówno przez poprawne i pobożne sprawowanie samych obrzędów przy użyciu języka ojczystego, jak wszechstronne ukazanie wątków treściowych, mogących pobudzać wiarę uczniów Chrystusa do świadomego przyjęcia i przeżycia misterium obecnego i działającego Pana. Istnieje więc pilna potrzeba zarówno studium liturgii, jak i jej praktycznego doświadczenia we wspólnocie Kościoła, by ukazać jej wszystkie aspekty: historiozbawczy (kerygmatyczny), ewangelizacyjno-pouczający (katechetyczny), lautretyczno-uświęcający (duchowo-formacyjny), martyryjny (akcentujący świadectwo życia), diakonijny, (służebny) oraz integracyjno-eklezjalny (duszpasterski). Wszystkie te czynniki prowadzą do budowania prawdziwej wspólnoty uczniów Chrystusa, czyli kościelnej koinonii. To świadome i aktywne włączenie się w codzienny rytm życia sakramentalnego i chrześcijańskiego przeżycia czasu ma być związane z przekonaniem, że liturgia jest szkołą wiary, modlitwy, moralności i ducha społecznego, czyli doświadczenia prawdziwej wspólnoty przez uczniów Chrystusa. Ona "winna przyczyniać się w najwyższym stopniu do tego, ażeby wierni życiem swoim wyrażali oraz ujawniali innym tajemnicę Chrystusa i rzeczywistą naturę prawdziwego Kościoła". Potwierdza się przy tym, że prawdy wiary stają się tym żywotniejsze, im lepiej ujmuje się je w głębokim zjednoczeniu z Chrystusem. Najskuteczniejszym środkiem prowadzącym do odkrycia tych żywotnych źródeł formacji liturgicznej jest jej zakotwiczenie w Piśmie św., kerygmie Ojców Kościoła oraz samym doświadczeniu Kościoła zawartym w duchowości rodzin liturgicznych na Wschodzie i Zachodzie.