Chrzest - mistagogia celebracji

Znak chrzcielnicy

W liturgii chrzcielnej, zaraz po obrzędzie modlitwy z egzorcyzmem odbywa się procesja do chrzcielnicy. Procesji powinien towarzyszyć odpowiedni śpiew. Obrzędy proponują śpiew psalmu 23, który jest pieśnią wielbiąco-dziękczynną Boga jako dobrego Pasterza. W kościołach, w których chrzcielnica znajduje się w miejscu widocznym dla wszystkich, udają się do niej tylko rodzice z dzieckiem i chrzestni. Ze względu na czytelność znaku chrzcielne obrzędy sakramentalne powinny odbywać się przy chrzcielnicy wypełnionej wodą.

Chrzcielnica to miejsce ściśle związane udzielaniem chrztu. Ważność i godność pierwszego sakramentu, który otwiera drogę do innych sakramentów inspirowała pierwszych chrześcijan do wznoszenia specjalnych budynków przeznaczonych do udzielania chrztu. Nazywano je baptisteria. Pierwsze baptysteria pojawiły się już w III wieku. Budowano je przy kościołach katedralnych, gdzie przede wszystkim udzielano sakramentu chrztu. Były to budynki o zaokrąglonym kształcie. Ponieważ w Kościele pierwotnym chrzczono przez zanurzenie wewnątrz baptysterium znajdował się głęboki na 40 - 60 cm basen z wodą. Do źródła chrzcielnego prowadziły trzy stopnie. Ściany chrzcielnicy ozdabiano pięknymi mozaikami przedstawiającymi teologiczne treści sakramentu chrztu.

Z czasem chrzcielnicę - baptysterium włączono do całości budynku kościelnego. Począwszy od końca V wieku, rozwój życia parafialnego i upowszechnienie się praktyki chrztu dzieci sprawił, że zaczęto używać naczyń przenośnych do przechowywania wody. Naczynia te nazywano fons baptismalis, czyli źródło chrzcielne, albo po prostu chrzcielnica. Przybrała ona kształt przykrytego kielicha, który był bardzo bogato zdobiony. Z czasem na przykryciu chrzcielnicy umieszczano figurę Jana Chrzciciela. Chrzcielnicę wykonywano z kamienia lub z metalu i zwykle oddzielano ją od prezbiterium. Zwyczaj budowania chrzcielnicy wewnątrz kościoła przetrwał do naszych czasów. W niektórych kościołach buduje się specjalną kaplicę chrzcielną.

Wymowa symboliczna chrzcielnicy zawarta jest w Ogólnym wprowadzeniu do Obrzędów Chrztu, gdzie czytamy: „Chrzcielnica, z której wypływa woda chrztu, albo w której się ją przechowuje, niech będzie przeznaczona wyłącznie do sakramentu chrztu i w pełni godna tego, aby tam chrześcijanie odradzali się z wody i z Ducha Świętego. Bez względu na to czy mieści się ona w jakiejś kaplicy wewnątrz lub obok kościoła, czy też jakiejś części kościoła na widoku wiernych, tak ją należy urządzić, by w obrzędach chrztu mogło uczestniczyć wiele osób. Po zakończeniu okresu wielkanocnego w miejscu udzielania chrztu wypada ze czcią przechowywać paschał i zapalać go podczas udzielania chrztu, aby od niego łatwo było zapalać świecę ochrzczonych” (nr 25). Chrzcielnica jest symbolem odrodzenia z wody i z Ducha Świętego. Modlitwa błogosławieństwa nowej chrzcielnicy nazywa ją „źródłem zbawienia” i „bramą duchową”. Każdemu człowiekowi przychodzącemu do kościoła ma przypominać przyjęty chrzest, czyli moment wszczepienia w Chrystusa i Jego Kościół. Dla chrześcijanina oznacza to początek nowego życia, życia Dziecka Bożego. Tutaj umieramy dla grzechu i rodzimy się dla Boga. Taki jest sens zanurzenia w śmierć i zmartwychwstanie Jezusa.

Trzeba z żalem stwierdzić, że w wielu naszych kościołach znak chrzcielnicy jest nieczytelny. Źródło chrzcielne zostało zamienione małym metalowym naczyniem i często obrzędy chrzcielne odbywają się daleko od prawdziwej chrzcielnicy. To uproszczenie w znacznej mierze zniekształca wymowę symboliki chrzcielnej.