Psałterzysta w historii i we współczesnych dokumentach Kościoła

Powyższe treści zostały uściślone we Wskazaniach Episkopatu Polski po ogłoszeniu nowego wydania Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego (WprEP) z 9 marca 2005 r. W punkcie 14. jest wyraźnie zaznaczone, że cały psalm powinien być śpiewany, a przynajmniej jego refren (WprEP 14). W punkcie poświeconym psalmowi responsoryjnemu jest powiedziane, że psalm responsoryjny może wykonać mężczyzna lub kobieta. Z tej zaś racji, że śpiew psalmu jest proklamacją słowa Bożego, może go wykonać tylko jedna osoba, co w naturalny sposób pociąga w konsekwencji oczywistość, że psalm responsoryjny jest śpiewem solowym, jednogłosowym (WprEP 14). Jest to wyraźne nawiązanie do starożytności, gdzie chodziło o wydobycie treści Słowa Bożego. To jest wynik konsekwentnego wprowadzania w życie nauki Soboru Watykańskiego II. Dokument mówi jednoznacznie, że nie należy powierzać śpiewu psalmu responsoryjnego scholi ani chórowi (WprEP 14). Jest to rozstrzygnięcie idące dalej niż Wprowadzenie do Lekcjonarza Mszalnego z roku 1969, gdzie jeszcze była mowa o zespole śpiewaczym, który może wykonywać psalm (WLM 25). Śpiewem właściwym dla scholi jest śpiew Alleluja i aklamacji przed Ewangelią (por. OWMR 62). Choć i w tym względzie odmienną uwagę znajdujemy we Wprowadzeniu teologiczno-pastoralnym do Lekcjonarza Mszalnego z 1981 r. gdzie w punkcie 56. wśród śpiewów psałterzysty wymienia się także śpiew Graduału i Alleluja (WTPLM 56), to jednak nie zawiera już wskazania, aby schola mogła wykonywać psalm responsoryjny. Jest to wyraźny progres idący w kierunku właściwego odczytania znaczenia psalmu responsoryjnego i zakresu funkcji psałterzysty.

W Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego znajdujemy jeszcze bardzo konkretną uwagę odnoszącą się do wymogów stawianych tym, którzy chcą spełniać funkcję psałterzysty. Otóż dla poprawnego wykonywania swej funkcji psałterzysta powinien posiąść sztukę poprawnego wykonywania psalmodii oraz zdobyć umiejętność prawidłowej wymowy i dykcji (OWMR 102).

W punkcie 339. wymienionego wcześniej dokumentu jest też powiedziane, że akolici, lektorzy oraz inni świeccy usługujący mogą ubierać się w albę lub w inną szatę zatwierdzoną przez Konferencję Episkopatu danego kraju (OWMR 339). W tym miejscu trzeba się odnieść do tekstu roboczego tzw. "Ceremoniału parafialnego", gdzie w punkcie 182. zleca się, aby psałterzysta ubrany w albę szedł wraz z ministrantami procesji do ołtarza. Jednak nie jest to rzeczą konieczną, bo podobnie jak lektor może zająć miejsce w pobliżu ołtarza, co odnosi się także do kobiet.

Powyżej zostały przedstawione podstawowe informacje jakie odnajdujemy w najnowszych dokumentach odnośnie do posługi psałterzysty.

Na podstawie analizy omawianych dokumentów widać ewidentny brak precyzyjnego określenia funkcji psałterzysty w dokumentach soborowych i w pierwszych dokumentach posoborowych. Z kolei w dokumentach wprowadzających do typicznych wydań ksiąg liturgicznych widać wyraźną linię ewolucyjną, która w nowym Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego znalazła swoje dowartościowanie i jasne określenie. Wskazania Episkopatu Polski są w tym względzie spójne.

Krótko warto jeszcze nadmienić, że mamy jeszcze inne dokumenty Kościoła, i to o różnej randze, które także mówią o funkcji psałterzysty. Jednak nie wnoszą one w tym względzie nowych treści.

Wśród dokumentów odnoszących się do Kościoła w Polsce trzeba wspomnieć o ważnym dokumencie jakim jest Instrukcja Episkopatu Polski o muzyce liturgicznej po Soborze Watykańskim II (IEP) z 1979 r., gdzie jest mowa o tym, że psalm responsoryjny jest tak integralną częścią liturgii słowa, że nie można go zastępować pieśniami (IEP13). Dokument ten wyraźnie także wspomina o konieczności kształcenia tych, którzy spełniają funkcję psałterzysty wykonującego śpiewy międzylekcyjne (IEP 35).

Warto jeszcze zauważyć, że również w dokumentach II Polskiego Synodu Plenarnego, który powinien być momentem odniesienia w pracy duszpasterskich dla Kościoła w Polsce, obok treści mówiących o potrzebie formacji wszystkich osób posługujących w liturgii, mamy też wyraźnie powiedziane, że funkcja psałterzysty wymaga dowartościowania, podobnie jak funkcja kantora. Zauważamy zatem to poprawne rozróżnienie pomiędzy funkcją psałterzysty a kantora. Jedynym mankamentem to fakt, że funkcja kantora jest wymieniona przed funkcją psałterzysty, co jednak powinno być ujęte odwrotnie.

Treści poświęcone funkcji psałterzysty znalazły także uznanie w uchwałach synodów diecezjalny.