Według prawosławia

Ustanowienie małżeństwa w raju

Ustanowienie małżeństwa w raju ma swą tradycję bardzo starożytną i jasną. Pan, mówiąc o małżeństwie, powołuje się na Stary Testament: „czyście nie czytali” (Mt 19,4, podobnie Ef 5,31). „Syn poświadcza jedynie to, co Ojciec ustanowił” - mówi Klemens Aleksandryjski i wygłasza podstawową myśl o rajskiej łasce małżeństwa (...). Jeśli stworzenie człowieka jest dla niego chrztem (narodzeniem), to miłość pierwszej pary „w jednym ciele” jest sakramentem małżeństwa. A więc nie przez przypadek Kościół edeniczny znajduje swój początek w małżeństwie - w małżeńskiej pełni pierwszej pary, i nie przez przypadek radość zaręczonych na godach w Kanie jest pierwszym objawieniem się chwały Chrystusa w czwartej Ewangelii.
Klemens mówi daleko więcej: „Bóg stworzył człowieka: mężczyznę i niewiastę, mężczyzna to Chrystus, a kobieta to Kościół”. Małżeństwo jako archetypiczny obraz wyprzedza istnienie konkretnej pary małżeńskiej, gdyż Adam jest stworzony na obraz Chrystusa, a Ewa - na obraz Kościoła. Później św. Paweł sformułuje to, co jest najistotniejsze: „Jest to wielka tajemnica, a ja mówię w Chrystusie i w Kościele” (Ef 5,32). A więc małżeństwo ma swój początek przed upadkiem i rytuał mówi: „Ani grzech pierworodny, ani potop zgoła nie uszkodziły świętości związku małżeńskiego”. Św. Efrem Syryjczyk dodaje: „Od Adama aż do Chrystusa autentyczna miłość małżeńska była doskonałym sakramentem”. Dlatego to, według mądrości rabinicznej, jedynym kanałem, przez który wylewała się łaska na pogan, była właśnie miłość małżeńska.
Jako anamneza raju „łaska rajska” napełnia radością: „Radujmy się i weselmy się... Błogosławieni, którzy są wezwani na ucztę weselną Baranka” (Ap 19,9). Deuteronomium (24,5) przypomina, że każdy nowożeniec jest wolny od wszelkich obowiązków, „aby się weselił z żoną swą”. Rytuał małżeństwa układa się w świetle radości, ale ta radość, wierna głębi duchowej swej tajemnicy, prowadzi do swego prawdziwego serca. Aby wydobyć z niej całe światło, jakie w sobie tai, musi ona wznieść się i sięgnąć aż do radości męczenników i wyznawców, radości, która wybucha dopiero jako wynik całkowitej ofiary z samego siebie. W tym świetle można intuicyjnie przeczuwać, że bez miłości małżeńskiej pierwszej pary sam raj straciłby coś ze swej pełni, którą zawierało Wcielenie, i nawet nie byłby już rajem! Przez „memoriał” sakramentu, miłość na nowo wprowadza na ziemię to, co nam pozostało z raju; ta „łaska rajska” zachęca miłość, by wznosiła się ponad wszystko, co ziemskie, i stała się potężnym argumentem piękna, które daje świadectwo prawdzie przez swą prostą i przejrzystą oczywistość. Dusza podnosi się na nowo - mówi Claudel - „nie jak cielna krowa, która przeżuwa, leżąc na ziemi, ale jak dziewicza klacz, z ustami piekącymi od soli, którą zlizała z dłoni swego pana..., a przez szparę w drzwiach z wiatrem wiejącym o świcie napływa zapach łąk” rajskich.
Według tradycji wschodniej, Chrystus na godach w Kanie obecnością swoją potwierdza jedynie sakramentalną instytucję z raju. Opowieść ewangeliczna wydobywa głębokie symboliczne znaczenie, na którym zatrzymuje się z uwagą egzegeza patrystyczna. To przede wszystkim przemiana wody w wino, obraz eucharystyczny, a zarazem usilnie zachęcający do przemiany brutalnej namiętności w szlachetne wino miłości charyzmatycznej.