Liturgia i ciało

Znak krzyża

Najbardziej charakterystycznym gestem wykonywanym przez chrześcijan jest znak krzyża. Przypomina on dzieło zbawienia dokonane przez Chrystusa na krzyżu. Dla chrześcijan jest symbolem wiary i źródłem łask. Wielkie znaczenie tego znaku sprawiło, że wszedł na stałe w codzienne życie chrześcijan oraz do celebracji liturgicznych. Od najdawniejszych czasów wyznawcy Chrystusa kreślili znak krzyża na osobach, przedmiotach i sobie samym. Ten znak towarzyszył im od chwili powstania ze snu do momentu udania się na spoczynek. Żyjący na przełomie II i III wieku Tertulian pisał, że chrześcijanie czynią ten znak zawsze, przy wchodzeniu i wychodzeniu z domu, przy nakładaniu ubrania i obuwia, przy myciu, przy zapalaniu światła, przy pójściu na spoczynek, przy siedzeniu i przy każdej innej czynności. Widziano w tym znaku obronę przed złymi duchami, pomoc w pokusach, umacnianie wiary i publiczne jej wyznawanie.

Najstarsza wzmianka o kreśleniu znaku krzyża w liturgii pochodzi z II wieku. Tak zwane „Akta Piotra” wspominają znak krzyża w związku z udzielaniem Eucharystii. Od IV wieku znak ten wszedł na stałe do liturgii chrześcijańskiej. Stosowano go przy chrzcie, we Mszy świętej oraz przy święceniach kapłańskich. Pierwotnie czyniono mały znak krzyża jednym palcem na czole. Znacznie później, bo w VIII wieku dołączono do tego mały znak krzyża kreślony na ustach, a w X wieku znak krzyża kreślony na sercu. Wielki znak krzyża czyniony prawą ręką od czoła do serca oraz od lewego do prawego ramienia wszedł do liturgii w XI wieku.

Znak krzyża otwiera i zamyka wszystkie czynności liturgiczne, nabożeństwa oraz modlitwy, tak wspólne, jak i prywatne. Po raz pierwszy liturgiczny znak krzyża uczynili za nas rodzice w sakramencie chrztu świętego. We celebracji Mszy świętej znak ten wykonywany jest wiele razy. Najpierw „żegnamy się” wchodząc do kościoła. Następnie wraz z kapłanem czynimy wielki znak krzyża na rozpoczęcie celebracji Mszy świętej. Potem kreślimy małe znaki krzyża na czole, ustach i sercu przed Ewangelią. W Modlitwie Eucharystycznej kapłan sam wykonuje znak krzyża nad chlebem i winem w czasie tzw. epiklezy, prosząc jednocześnie, aby Duch Święty przemienił te dary w Ciało i Krew Chrystusa. Znak krzyża czynimy także w czasie końcowego błogosławieństwa. Natomiast nie należy wykonywać tego znaku w czasie ukazywania Ciała i Krwi Pana Jezusa, po przyjęciu Komunii świętej oraz przechodząc obok ołtarza.

Wszystkie znaki liturgiczne powinny być czytelne i starannie wykonywane ponieważ wskazują na określoną rzeczywistość. Bez wątpienia szczególnego znaczenia nabiera znak krzyża, znak odkupieńczej śmierci Jezusa Chrystusa. Warto zwrócić uwagę w jaki sposób ten znak wykonujemy. Czy rzeczywiście jest to czytelny znak krzyża, czyniony prawą ręką od czoła do serca oraz od lewego do prawego ramienia, czy też jest to jakieś nieokreślone „poklepanie się” po klatce piersiowej. Niestety doświadczenie wskazuje, że wielu chrześcijan przychodząc na liturgię czyni go w sposób bardzo nieczytelny i niedbały.