Liturgia i ciało

Złożenie rąk

Ręka jest najdoskonalszym organem człowieka w wykonywaniu prac zewnętrznych, stąd w potocznej mowie wyrazem działania w jego rozmaitej formie. Ręce odznaczają się szczególną zdolnością wyrazu służącą nawiązaniu duchowego kontaktu z bliźnimi. Podając komuś rękę, dotyka się nie tylko fizycznej części jego ciała, ale poprzez nią także całej duchowej strony drugiego człowieka. Dlatego tak ważne jest „wykorzystanie” rąk w czasie liturgii i w modlitwie prywatnej.

Gest złożonych dłoni zwróconych do siebie wewnętrzną stroną z wyprostowanymi palcami jest dziś najbardziej znanym gestem modlitewnym. Taki sposób składania dłoni na modlitwie zaczął się rozpowszechniać od XIII wieku. Zwyczaj ten praktykowany był w liturgii i w modlitwach prywatnych. Gest ten wywodzi się z germańskiej formy oddawania czci, zgodnie z którą wasal z tak złożonymi rękami przystępował do swego lennodawcy i otrzymywał od niego zewnętrzny znak nadania lenna. Obrzęd ten przyjął się w liturgii święceń kapłańskich, gdzie nowo wyświęcony kapłan swoje złożone ręce wkłada w ręce biskupa, przyrzekając mu jednocześnie cześć i posłuszeństwo.

W czasie Mszy świętej gest złożonych rąk wykonują wszyscy, a więc kapłan, który przewodniczy, służba liturgiczna oraz wszyscy wierni uczestniczący w celebracji. Gest złożonych rąk jest zasadniczo najważniejszym i najczęściej wykonywanym gestem liturgicznym przez wiernych. Przyjmując postawę stojącą lub klęczącą, złożone ręce trzyma się od początku celebracji liturgicznej aż do jej zakończenia. Kapłan natomiast trzyma złożone ręce podczas procesji do ołtarza, w czasie odmawiania aktu pokutnego, hymnu Chwała na wysokości Bogu, wyznania wiary.

W czasie modlitwy złożone ręce wyrażają wzniesienie duszy do Boga. Trzymając złożone ręce na piersi można mieć wrażenie jakby wyrastały one z serca, obejmowały człowieka i wraz z wszystkimi jego intencjami modlitewnymi powierzały go w ręce Boga. To co według świeckiego zwyczaju oznaczało zależność od kogoś wyższego, oddanie i cześć jest czymś szczególnie odpowiednim w odniesieniu do Boga. Składając ręce na modlitwie człowiek oddaje się Bogu z wiarą i całkowicie poddaje się Jego woli, jako jedynemu i najwyższemu Panu.

Drugi sposób składania rąk w czasie modlitwy polega na spleceniu palców. Według Pliniusza i Owidiusza w starożytności złożenie rąk ze splecionymi palcami posiadało magiczną moc. Miało chronić przed demonami i tajemniczymi siłami. W chrześcijaństwie pierwszych wieków tylko w pojedynczych wypadkach gest ten pojawia się jako gest modlitewny w przypadku modlitw prywatnych. Również dzisiaj gest ten wykorzystuje się raczej w modlitwach prywatnych. Przepisy liturgiczne dotyczące postaw i gestów wykonywanych w czasie celebracji liturgicznych nie uznają tego gestu jako liturgicznego.

Składanie skrzyżowanych rąk na piersiach również nie znalazło szerokiego uznania w liturgii. Gest praktykuje się w modlitwach indywidualnych jako postawa ułatwiająca skupienie modlitewne. Oznacza jakby wejście w głąb własnego serca i przebywanie w nim sam na sam z Bogiem.