Lektor: historia i współczesność

Jeśli nie ma diakona¸ lektor idąc przed kapłanem może nieść w procesji na wejście Ewangeliarz, który następnie kładzie na ołtarzu (nry 194-195); zamiast śpiewu na wejście może odczytać antyfonę z Mszału (nr 198; por. nry 48; 87); jeśli nie ma psałterzysty wykonuje Psalm po pierwszym czytaniu (nr 196); zamiast diakona wykonuje wezwania modlitwy wiernych (nr 197). W czasie liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek, jeśli nie ma diakonów, lektorzy mogą czytać (śpiewać) opis Męki Pańskiej i wezwania uroczystej modlitwy wiernych. Podczas liturgii Wigilii Paschalnej mogą śpiewać orędzie wielkanocne (Exsultet). Lektor może być także szafarzem niektórych błogosławieństw oraz jest pierwszym z tych osób, które wymienia instrukcja Immensae caritatis (29 I 1973), spośród których wyznacza się nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. Wśród funkcji zastępczych pełnionych przez lektora można jeszcze wyliczyć następujące: kierowanie śpiewem, jeśli nie ma kantora (organisty), funkcję komentatora, ceremoniarza, przygotowanie innych posługujących w liturgii (zespołu liturgicznego), przygotowanie do liturgii ksiąg, naczyń, miejsca celebracji.

Wprowadzenie do Lekcjonarza także podkreśla, że lektor posiada właściwą sobie funkcję którą on sam powinien w wypełniać (nr 14). Jedynie wtedy, kiedy nie ma lektora czytania wykonuje celebrans (nr 49). Szczególnie należy szanować lektorów, którym powierzono posługę specjalnym obrzędem liturgicznym, czyli lektorów ustanowionych na stałe. Powinni oni pełnić ją "przynajmniej w niedziele i święta, zwłaszcza w czasie głównej Mszy świętej". Można także skorzystać z ich pomocy "w ułożeniu liturgii słowa, a w razie potrzeby przygotowania innych wiernych, którzy na mocy czasowego upoważnienia wykonują czytania we Mszy świętej" (nr 51). Jeśli nie ma w parafii ustanowionych lektorów należy "starać o to, aby były pewne odpowiednie osoby świeckie, gotowe do wykonywania tej posługi" (nr 52). Lektorzy ustanowieni posługujący w czasie Mszy św. powinni być ubrani "przysługującą im szatę liturgiczną" (albę). Natomiast pełniący funkcję lektora mogą "wstępować na ambonę w codziennym stroju" (nr 54).

W Kościele są obecnie posługi związane z sakramentem święceń (ministri ordinati) oraz dwa rodzaje posług liturgicznych, czyli czynności publicznych wykonywanych przez wiernych świeckich (ministri non ordinati). Jeśli posługi lektora i akolity powierzone są osobom świeckim na stałe mówi się o "ustanowieniu" (institutio), w przeciwnym razie mamy do czynienia z wyznaczeniem do spełnienia danej funkcji (deputatio), w konkretnej akcji liturgicznej. W pierwszym przypadku wymagania, co do kandydatów dokładnie określa prawo kościelne (por. kan. 145§2), w drugim zaś o zleceniu wykonania funkcji decyduje przewodniczący zgromadzenia wyznaczając np. lektora czy psałterzystę, którymi mogą być wszyscy zdolni do ich odpowiedniego wypełnienia.