Lektor: historia i współczesność

Posługi i funkcje świeckich w świetle II Polskiego Synodu Plenarnego

O posługiwaniu w Kościele II Polski Synod Plenarny mówi głównie w następujących dokumentach: "Potrzeba i zadania nowej ewangelizacji"; "Sól ziemi. Powołanie i posłannictwo świeckich"; "Kapłaństwo i życie konsekrowane" i "Liturgia Kościoła po Soborze Watykańskim II". Generalnie można stwierdzić, że w dokumentach tych Synod opiera się na aktualnym Magisterium Kościoła odczytywanym w kontekście sytuacji Kościoła w Polsce. Widoczne jest to w opisie wypełniania posłannictwa Kościoła przez duchowieństwo i świeckich oraz w formułowaniu konkretnych wskazań na przyszłość. Synod wyraża zadowolenie, że świeccy bywają faktycznymi współpracownikami duszpasterzy, jednocześnie zaznaczając, że nie zawsze dopuszczani są do "tych funkcji i ról, które przewidują dla nich odnośne normy kościelne - do funkcji lektorów, kantorów i nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej". Również sam fakt, że świeccy uczestniczą w radach duszpasterskich i ekonomicznych nie oznacza ich współodpowiedzialności za parafię, ze względu na sposób funkcjonowania tych gremiów.

W dokumencie "Kapłaństwo i życie konsekrowane" Synod zauważa, że niektórzy duchowni, zwłaszcza starsi, których posługiwanie przypadło w okresie dawnego systemu, "z trudem dokonują recepcji dokumentów soborowych i posoborowego nauczania Ojca świętego". Przyzwyczajeni są do "modelu Kościoła twierdzy, a nie wspólnoty wspólnot; do wizji świeckich jako przedmiotu działań duszpasterskich, a nie podmiotu życia kościelnego i współpracowników w dziele ewangelizacyjnym". Dlatego według Synodu kryterium "wiarygodności kapłańskiej jest umiejętność współpracy ze świeckimi". Wymaga to od duszpasterzy zaufania, słuchania, rozmawiania, zasięgania opinii świeckich, podejmowania zgłaszanych przez nich inicjatyw, zwłaszcza dotyczących "form parafialnej pracy duszpasterskiej". Zdaniem Synodu odrzucanie współpracy ze świeckimi wynika niekiedy z przeświadczenia o osobistej odpowiedzialności za sprawy religijne w parafii, a czasem także z przekonania, że "świeccy chcą rządzić w parafii". Według Synodu konieczność większego niż dotąd włączania świeckich w sprawy związane z administracją parafii oraz pracami budowlanymi wynika stąd, aby duchowni nie ograniczali "posługi duszpasterskiej do tego, co jest konieczne", mieli więcej czasu na dobre przygotowanie się do posługi słowa i w konfesjonale oraz innych zadań związanych ze święceniami. Synod powołuje się na KKK nr 900, według którego działalność świeckich we wspólnotach "jest tak konieczna, że bez niej w większości przypadków apostolstwo pasterzy nie może być w pełni skuteczne".

W akapicie o udziale świeckich w kapłańskiej, prorockiej i królewskiej misji Chrystusa Synod stwierdza, że świeccy na mocy uczestnictwa w kapłaństwie Chrystusa mogą pełnić "liczne, właściwe im, posługi liturgiczne". Jednak byłoby błędem sprowadzanie i rozumienie kapłaństwa wspólnego jedynie do posług liturgicznych. Każdy udział w liturgii, bez względu na to, czy świeccy pełnią jakieś "funkcje lub posługi", zawsze jest "wyrazem kapłaństwa, które dotyczy wszystkich sfer ich życia".

Wiele uwagi Synod poświęca udziałowi wiernych świeckich w liturgii. Synod powtarza przekonanie, że Polska jest ukazywana "jako wzór uczestnictwa w życiu Kościoła, zwłaszcza w niedzielnej i świątecznej liturgii". Przy tym stwierdza jednak, że wielu katolików zaniedbuje obowiązek niedzielnej Mszy św. Wiele do życzenia pozostawia także zaangażowanie świeckich w liturgię. O ile dzieci i młodzież dosyć chętnie podejmują funkcje liturgiczne, to nie można tego powiedzieć o dorosłych. Przyczynę takiego stanu rzeczy Synod widzi w małej świadomości, że posługi i funkcje liturgiczne dostępne są dla wszystkich, także dorosłych. W dokumencie o liturgii Synod ubolewa, że "zbyt mała jest liczba dorosłych osób świeckich, zwłaszcza mężczyzn, zaangażowanych w spełnianie posług liturgicznych. Często, nawet podczas wielkich zgromadzeń, celebrans czyta lekcje, recytuje psalm responsoryjny, wypowiada wezwania modlitwy powszechnej". Inną przyczyną braku włączania się dorosłych nie tylko w liturgię, ale także inne formy życia religijnego, jest według Synodu niezadowalający poziom wiedzy religijnej oraz zwyczajna ignorancja religijna, która "prowadzi niekiedy do mylenia religijności z zabobonem". W konsekwencji prowadzi to do łatwego przyjmowania fałszywych objawień i przyłączania się do sekt. Synod niepokoi się również brakiem "szerokiej współpracy kapłanów ze świeckimi w planowaniu przedsięwzięć duszpasterskich i materialnych w parafii". Związane jest to z brakiem, albo nie wypełnianiem zadań przez parafialne rady duszpasterskie i ekonomiczne.