Lektor: historia i współczesność

Trzecia instrukcja Kongregacji Kultu Bożego dla poprawnego wprowadzenia Konstytucji o liturgii "Liturgicae instaurationes" (5 IX 1970) mająca na celu uporządkowanie spraw związanych ze sprawowaniem liturgii według wydanych już ksiąg liturgicznych, a zwłaszcza Mszału rzymskiego (1970) potwierdzała zasadę, że kobiety (puellae, nuptae et religiosae) nie mogą posługiwać przy ołtarzu, ale mogą wykonywać czytania, czyli pełnić funkcję (munus) lektora z odpowiedniego miejsca ustalonego przez Konferencje Biskupów. Nie ma już wyraźnego zastrzeżenia, że powinny znajdować się poza prezbiterium. Wzmianka o tym, że mają posiadać umiejętność posługiwania się środkami technicznymi, wydaje się dodatkowo wskazywać, że czytania wykonują z ambony, gdyż OWMR wyraźnie mówi, że "z ambony czyta się lekcje�" (nr 309). Odnosi się to bez wyjątku do każdego pełniącego funkcję lektora, a więc także do kobiet. Ta sama instrukcja wylicza jeszcze następujące funkcje (munera), które mogą wypełniać kobiety w czasie liturgii mszalnej: wypowiadanie intencji modlitwy wiernych, kierowanie śpiewem, gra na organach lub innych instrumentach muzycznych dopuszczonych do liturgii, wskazywanie wiernym miejsca w kościele, dbanie o porządek w czasie procesji i zbieranie ofiar od wiernych. Są to te same funkcje, które przysługują lektorom mężczyznom. Kolejna instrukcja Kongregacji Kultu Bożego Inaestimabile donum (3 IV 1980) potwierdza możliwość pełnienia funkcji lektora przez kobiety, ale podtrzymuje zakaz wykonywania przez nie posługi przy ołtarzu i przyjmowania nie tylko posługi (ministerium), ale nawet funkcji (munus) akolity.

O posługach świeckich w liturgii mówi KPK w kan. 230§2: "Świeccy mogą być czasowo wyznaczeni do pełnienia funkcji (munus) lektora w czynnościach liturgicznych, podobnie wszyscy świeccy mogą wykonywać pewne obowiązki (alia munera liturgica) w ich zastępstwie, mianowicie: posługę słowa, przewodniczyć modlitwom liturgicznym, udzielać chrztu a także rozdzielać Komunię świętą, zgodnie z przepisami prawa". Niektórzy mieli jednak wątpliwości, czy postanowienia w nim zawarte odnoszą się tylko do mężczyzn, czy dotyczą one także kobiet. Papieska Komisji do spraw Interpretacji Tekstów Prawnych wyjaśniła, że funkcje liturgiczne (alia munera liturgica) możliwe do powierzenia świeckim, o których jest mowa w kan. 230 § 2, mogą być wypełniane w takim samym zakresie przez mężczyzn i kobiety oraz do tych funkcji można zaliczyć także służbę przy ołtarzu, na równi z innymi funkcjami wskazanymi przez ten kanon. Zaznaczyła przy tym, że należy zachować odpowiednie instrukcje Stolicy Apostolskiej. Decyzję tę papież zatwierdził 11 lipca 1992 i polecił ją ogłosić. Wyjaśnienie Komisji poparte autorytetem Ojca św. należy przyjąć jako obowiązujące. Oznacza to, że straciły swoją moc prawną postanowienia wcześniejszych dokumentów dotyczące sprawowania funkcji liturgicznych przez świeckich. Dyrektorium o celebracjach niedzielnych bez udziału prezbitera (2 VI 1988) stwierdza, że jeśli w zgromadzeniu nie ma ustanowionego lektora, do tej funkcji można wyznaczyć innych świeckich, mężczyzn lub kobiety (viri vel mulieres), którzy mogą ją pełnić na mocy chrztu i bierzmowania.

Mimo wyraźnych wskazań Stolicy Apostolskiej niektórzy duszpasterze zaczęli zlecać kobietom nie tylko czytanie słowa Bożego (funkcja lektora), co było zgodne z duchem nauczania Soboru, ale zaczęli dopuszczać kobiety do posługiwania przy ołtarzu (ministrantki). Reakcją Kościoła na taką praktykę był list kard. Giacomo Lercaro przewodniczącego Consilium do przewodniczących Konferencji Biskupów na temat odnowy liturgicznej (25 I 1966). Wyjaśniał w nim, że munus liturgicus na mocy chrztu nie należy rozumieć w ten sposób, że odtąd także "dziewczynki, młode dziewczyny i kobiety" (fillettes, des jeunes filles ou des femmes) mogą pełnić służbę przy ołtarzu. Zlecanie posługiwania w liturgii zależy zawsze od woli Kościoła, który nigdy dotąd nie powierzał posługi liturgicznej (ministerium) kobietom. Dlatego nieprzestrzeganie tej zasady jest poważnym naruszeniem dyscypliny kościelnej i powinno być całkowicie zaprzestane. Wymaga tego wydany przez Kongregację Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów dnia 15 marca 1994 List okólny do przewodniczących Konferencji Biskupów nt. posługi świeckich w liturgii. Jego treść jest poszerzonym komentarzem Kongregacji do wyjaśnienia wątpliwości, co do rozumienia kan. 230§2 opublikowanego przez Papieską Komisję do spraw Interpretacji Tekstów Prawnych. List ten ma pomóc biskupom wypełniać ich funkcje moderatorów i promotorów życia liturgicznego w diecezji według norm obowiązujących w Kościele powszechnym. Obecnie stanowisko Kościoła odnośnie do posługiwania kobiet przy ołtarzu jest jasne. Tylko biskup diecezjalny, po konsultacji z Konferencją Biskupów, może zezwolić na powierzanie kobietom także służby przy ołtarzu, jeśli wymagają tego potrzeby parafii i dobro wiernych. Jeśli w jakiejś diecezji biskup uzna, że na podstawie kan. 230 § 2 byłoby wskazane z pewnych względów dopuścić do posługi ołtarza także kobiety, fakt ten należy wiernym odpowiednio wyjaśnić, zaznaczając, że kobiety często wykonują posługę lektora, mogą być wyznaczone do rozdzielania Komunii św. i do innych funkcji, zgodnie z cytowanym kanonem 230 § 3. Funkcje liturgiczne, o których była mowa wyżej mogą być zlecone tylko czasowo i zawsze według osądu biskupa diecezjalnego. Nie wolno ich także wprowadzać bez wiedzy i zgody biskupa diecezjalnego.