Betlejem

(hebr. Betlehem: dom chleba).

Miejscowość w Judzie, leżąca ok. 9 km na południowy zachód od Jerozolimy. Weszło do historii za sprawą Dawida, syna Jessego, i jego rodziny. Tutaj Dawid się urodził i został namaszczony na króla. Z biegiem czasu sława Betlejem powoli zanikała. Wprawdzie po wygnaniu wracały jeszcze do niego rodziny (Ezd 2,21), ale pozostało małą wioską i nie miało większego znaczenia. Prorok Micheasz zapowiada (5,2), że z Betlejem Efrata wyjdzie Mesjasz, „który będzie władał w Izraelu”. Mateusz przytacza jego wypowiedź, wskazując miejsce narodzin Jezusa (Mt 2,5-6). Od II w. uznawane za miejsce narodzin Jezusa. W 330 r. cesarz Konstantyn zbudował bazylikę nad grotą, którą od II wieku wskazuje się jako miejsce narodzenia Jezusa. W ciągu wieków ulegała przebudowom, zniszczeniom i odbudowom, ale przetrwała do dziś.

W czasach kananejskich było prawdopodobnie nazywane Bet-Lahmu, czyli „dom Lahmu”. Lahmu to mezopotamskie bóstwo czczone również przez mieszkańców Kanaanu. Kiedy Izraelici zajęli Ziemię Obiecaną, nazwę zmieniono na Bet-Lehem, czyli „dom chleba”. Arabowie słysząc nazwę Bet-Lahm, mają na myśli „dom mięsa”. 

Rozbieżność znaczeń nie jest tak duża, jak może się wydawać. Semicki źródłosłów LHM oznacza bowiem podstawowy pokarm: wśród ludów pasterskich jest nim mięso, a wśród ludów prowadzących osiadły tryb życia - chleb. Poźniejsze księgi historyczne Starego Testamentu uważają, że mieszkańcy Betlejem pochodzą z rodu Efraty, która była drugą żoną Kaleba (1 Krn 2,50-54; 4,4), dlatego używano również nazwy Efrata. Dla odróżnienia od innego Betlejem w Zabulonie (Joz 19,15), nazywano je Betlejem Judzkim (Sdz 17,7). 

Znaczenie miejscowości jest różnie przedstawiane w księgach biblijnych. W czasach Starego Testamentu Betlejem było niewielkim osiedlem, liczącym zaledwie kilkuset mieszkańców. Posiadało jednak znaczenie handlowe, ponieważ było położone przy drodze prowadzącej do Egiptu w odległości prawie dziesięciu kilometrów na południe od Jerozolimy. Prawdopodobnie nie byłoby wcale wzmiankowane w księgach biblijnych, gdyby nie mieszkał tam ród Jessego, z którego pochodził Dawid (Rt 1,1; 4,21-22).

W ósmym wieku przed narodzeniem Chrystusa prorok Micheasz mówi o „małym Betlejem Efrata” jako miejscu pochodzenia Mesjasza (Mi 5,1). W Septuagincie, czyli w tłumaczeniu greckim Starego Testamentu, czytamy o „najmniejszym Betlejem, domu Efrata”. Od obydwu wersji różni się znacznie Ewangelia Mateusza, cytująca proroctwo Micheaszowe: „A ty, Betlejem, ziemio Judy, żadną miarą nie jesteś najmniejsze” (Mt 2,6). Zmiany cytowanych proroctw nie są czymś wyjątkowym w tekstach Nowego Testamentu. Zwłaszcza Mateusz przytacza teksty starotestamentalne, zmieniając często ich brzmienie, aby ukazać je wyraźniej jako obietnice, które wypełniły się ostatecznie w Jezusie Chrystusie.
(za: Gość Niedzielny Nr 51/2001 i 51/2003)