Pod rozwagę

W czymże wyraża się więc przede wszystkim ta nowość w ujęciu koncepcji Kościoła, rzutująca na nowe ujęcie istoty liturgii i jej znaczenia w życiu Kościoła?

Trzeba tu wskazać na dwa przede wszystkim momenty: na ujęcie Kościoła jako misterium i na całościowe spojrzenie na Kościół jako na społeczność zbawczą i kapłańską. Brak zrozumienia istoty Kościoła jako misterium i jako społeczności nadprzyrodzonej, to były główne braki tradycyjnej eklezjologii, szeroko jeszcze dziś rozpowszechnione w popularnych pojęciach o Kościele wśród wiernych. Pod wpływem jednostronności antyreformacyjnej kontrowersji i wpływów myślowych tzw. epoki oświecenia, nauczono się patrzeć na Kościół jako na ludzką tylko, naturalną organizację, mającą swoją ideologię — światopogląd, formy kultu i władzę, związaną z Chrystusem tylko genetycznie, przez fakt założenia w przeszłości. W definicji Kościoła zatracono aktualną obecność Chrystusa i Ducha Świętego. O ile zaś Kościół był widziany jako społeczność, to także w sposób zewnętrzny, prawno-organizacyjny, z podziałem na aktywny element władzy, sprawowanej przez hierarchię oraz na bierną masę kierowaną, będącą nie tyle Kościołem, co „owczarnią" przez Kościół prowadzoną do zbawienia.

Wielka nowość naszych czasów, która znalazła swój dojrzały wyraz w Konstytucji „Lumen gentium” polega na odkryciu Kościoła jako misterium i nadprzyrodzonej społeczności. Nie przez przypadek dwa pierwsze rozdziały mówią o misterium Kościoła i o ludzie Bożym.

Trudno tu streszczać całą naukę soboru o tajemnicy Kościoła. Wystarczy wskazać na następujące jej elementy. Pierwszym jest spojrzenie na Kościół w szerokim kontekście historii zbawienia o ile jest ona objawieniem i wypełnieniem tajemnicy Bożej, czyli jego odwiecznego zamysłu i planu zbawczego. W tym aspekcie Kościół ukazuje się jako zgromadzenie tych, których Bóg od wieków wybrał i przeznaczył do swego Królestwa. To zgromadzenie zaś „rozproszonych dzieci Bożych” (J 11, 51) dokonało się przez Chrystusa i Jego dzieło Odkupienia, przez Jego śmierć na Krzyżu i Zmartwychwstanie, czyli przez paschalną tajemnicę. Ta tajemnica staje się w Kościele ciągle obecna i właśnie przez wszczepienie w nią ludzie stają się Kościołem, a Kościół stale buduje się i wzrasta. Chrystus zaś łączy wiernych z sobą przez to, że zsyła swego Ducha, Ducha Świętego, który mieszka w Kościele i w sercach wiernych. Kościół więc jest stałą obecnością w świecie Chrystusa Uwielbionego i Jego tajemnicy paschalnej oraz Ducha Świętego i w tym znaczeniu jest on misterium.

Jeżeli teraz zapytamy, w jaki sposób konkretnie realizuje się ta obecność, dojdziemy do odkrycia sakramentalnej natury i struktury Kościoła. Tajemnica paschalna Chrystusa i jej moc zbawcza staje się obecna dla człowieka w rzeczach, osobach i czynnościach należących do naturalnego i stworzonego porządku, które stają się skutecznymi znakami tej obecności czyli sakramentami. Te sakramenty znów są poznawalne w swej nadprzyrodzonej treści tylko dzięki obecności Ducha Świętego w sercach wiernych, który sprawia tam wiarę, jedynie otwierającą przystęp do rzeczywistości sakramentalnej, do misterium. Ta wiara znów aktualizuje się poprzez słowo, będące świadectwem o misterium i jego proklamacją.

W ujęciu Konstytucji o Kościele (n. 3, 7, 11, 20) sakramenty ukazują się jako czynnik konstytutywny Kościoła, Mistycznego Ciała i jako element eklezjotwórczy. Kościół nie jest więc już pojmowany jako instytucja, która posiada sakramenty i w nich się aktualizuje, co więcej, cały Kościół jest „w Chrystusie niejako sakramentem, czyli znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem” (KK l).