PRZEKLEŃSTWO I BŁOGOSŁAWIEŃSTWO

Słowa zapowiadające zło lub dobro.

Terminologia
Trzy najczęściej używane słowa w Biblii hebrajskiej na oznaczenie przekleństwa to ala, arar, kalal. Pierwsze (ala) rozumie przekleństwo w kategoriach złorzeczenia i opisuje przekleństwo od strony samego sposobu jego wypowiedzenia. Używa się go przy przysięgach czy zaklinaniu się jako przekleństwa warunkowego, mającego na celu osiągnięcie pożądanego skutku lub zapobieżenie niepożądanemu, lub jako warunkowego złorzeczenia, lub jako modlitwy o ewentualne ukaranie złoczyńcy, którego wina nie może być dowiedziona. Drugi termin (arar, zwłaszcza w formie imiesłowu biernego arur, „przeklęty") opisuje przekleństwo od strony jego działania, jako skutkujące klątwę czy wykluczenie. Ma formę raczej rozporządzenia, a nie złorzeczenia czy modlitwy. Trzeci termin (kalal) opisuje rozmaite zniewagi, od obrazy słownej po wyrządzenie szkody materialnej. Znaczy głównie „zlekceważyć", tzn. potraktować bez szacunku, poniżyć. W wyrażeniach, gdzie przedmiotem obrazy jest Bóg, sugeruje brak szacunku dla uświęconych przez Boga zasad etycznych. Jego przeciwieństwem jest nie tyle „błogosławić", ile „bać się Boga", tzn. okazywać szacunek dla zasad podanych przez Boga.

Pokrewny rzeczownik (kelala) opisuje skutki przekleństwa lub obrazy: nieszczęście, szkodę itp.
W przeciwieństwie do tej wielości słów oznaczających przekleństwo, znane jest tylko jedno słowo, którego używa się na oznaczenie „błogosławieństwa" (barach, z pokrewnym rzeczownikiem beracha, „błogosławieństwo", szczęście" i z imiesłowem biernym baruch, „błogosławiony", analogicznym do arur, „przeklęty"). Treściowo „błogosławieństwo" obejmuje takie dobra, jak życie, zdrowie, długowieczność, płodność i liczne potomstwo, natomiast "przekleństwo" - śmierć, chorobę, bezdzietność i klęski, takie jak susza, głód i wojna.

Kwestie teologiczne.
Przekleństwo i błogosławieństwo należą do kluczowych schematów porządkujących Księgę Rodzaju, wiążąc prehistorię z Rdz 1-11 z historią patriarchów w Rdz 12,50. Kapłański autor Rdz 1 rozpoczyna swe dzieło od błogosławieństwa, którego Bóg udziela ludzkości (1,28), natomiast rozdziały jahwistyczne, które po nim następują, są narracją zdominowaną przez przekleństwo Boże: od mężczyzny i kobiety (Rdz 3,16-19) po Kaina (4,11) i potop, aż do odnowienia błogosławieństwa Bożego dla tych, co go przeżyli (9,1). Cykl grzechu i przekleństwa zaczyna się od nowa, osiągając punkt kulminacyjny w pysze, której wyrazem jest budowa wieży Babel (11, 1-9), ale zło równoważy nowy czyn Boga, pobłogosławienie Abrama (12,1-3). Taki jest początek historii błogosławieństwa (22,15-18; 24,60; 26,2-4), która kulminuje w błogosławieństwie, którego Izaak udziela Jakubowi (27,27-29) i przez Boga (32,27).

Odpowiednikiem tej historii błogosławieństwa jest historia zbawienia, opowiedziana w Wj, Kpł i Lb. Te dwa alternatywne sposoby działania Bożego, błogosławieństwo i zbawienie, były przedmiotem szczególnych badań C. Westermanna. W Pwt przekleństwa i błogosławieństwa przytacza się w ramach znanej wówczas struktury umowy suzerena z wasalem. Pwt zamyka Torę nadając jej charakter przymierza i obiecując błogosławieństwa za posłuszeństwo przymierzu, a grożąc przekleństwami za jego złamanie (Pwt 28). „Kładę przed wami życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo" (Pwt 30,19); późniejsza historia (Joz -2 Krl) opisuje tragiczne konsekwencje wybrania śmierci i przekleństwa, co jest też zasadniczym tematem proroków sprzed wygnania. Relację między błogosławieństwami a przekleństwami w Pwt można uchwycić porównując takie tradycyjne teksty z przekleństwami, jak Pwt 28,20-40; Am 5,11; Mi 6,15; So 1,13; Ag 1,6, z odpowiednimi formułami błogosławieństw (Pwt 6,11; Joz 24,13; Am 9,14-15; Iz 62,8-9; 65;21-23). W NT często mówi się o błogosławieństwach (np. Mt 5,3-11; Rz 1,25; Ef 1,3); Jezus, przykazał swoim uczniom, by nie rzucali przekleństw (Łk 6,28; por. Rz 12,14).
(za: EB)