PRZEBŁAGANIE

akt, dzięki któremu zostaje przerwany łańcuch win i kar wynikły ze sprzeciwiania się woli Bożej; i zarazem akt, który prowadzi do pojednania z Bogiem. Dla starożytnych naruszenie porządku obowiązującego w świecie ściągało karę ze strony sił bo­skich; tylko przebłaganie mogło jej zapobiec albo ją przerwać. Rozumienie przebłagania zmieniało się jednak znacznie, stosownie do koncepcji bóstwa, egzystencji ludzkiej i rodzaju naruszenia porządku.

Słowo hebrajskie (rdzeń kpr), z którym wiąże się w ST idea przebłagania, może być tłumaczone różnie: jako oczyszczenie, ekspia­cja, usunięcie, zakrycie.

ST za formę przebłagania uważał składane dary i ofiary. Najlepiej znane są szczegółowo opracowane rytuały przebłagania rozwinięte głównie w okresie powygnaniowym. U ich podstaw leżała starotestamentowa koncepcja Boga: Bóg jest wiernym i świętym partnerem przymierza, jakie zawarł ze swoim ludem; On też dostarczał środków przebłagania, gdy zo­stały zbezczeszczone sanktuarium lub kraj, albo gdy lud okazał się niewierny. Boga nie trzeba ugłaskać, przebłaganie służy raczej usunięciu bariery, jaką w związku przymierza jest grzech. Obrzędy przebłagania sprawował arcykapłan, a polegały na złożeniu w świątyni przepisanych ofiar. Odnowa i przywrócenie przymierza były związane z Dniem Przebłagania (Kpł 16). Przebłaganie w żadnym razie nie było pojmowane jako rutynowy obrzęd spra­wiający automatycznie skutki (Ps 40; 51,15-17). We wczesnym judaizmie poszerzono ideę przebłagania, łącząc z nią ofiarę męczenników, którą uważano za zasługującą dla innych (np. 4 Mch 6,28-29; 17,20-24).

W NT przebłaganie konsekwentnie łączy się z posługą, śmiercią i zmartwychwstaniem Je­zusa. Według wczesnych tradycji zawartych w pierwszych trzech Ewangeliach (tzw. synopty­cznych), Jezus mógł ujmować swój los w kategoriach przebłagania (Mk 10,45b; 14,24; por. Iz 53; Wj 32,30-32). Myśl wczesnochrześcijańska rozwinęła ten motyw oraz inne jego starotestamentowe konteksty. Na przykład centralne miejsce zajmuje Jezus Chrystus jako źródło łaski Bożej i przebłagania: por. Rz 3,25. W Li­ście do Hebrajczyków najważniejszy jest obraz Chrystusa jako arcykapłana (Hbr 2,17; 4,14-5,10; 10,19-21; por. Kpł 16; Ps 110,1-4). Wczes­ne wykorzystanie tradycyjnej formuły „za nas" sprzyjało rozwijaniu idei, że przebłaganie jest w Jezusie (1 Kor 15,3). Przebłaganie jako „od­kupienie" (1 Kor 6,20; 7,23; Ga 3,13; 4,5) może mieć jeszcze inne podstawy niż te, które są da­ne w ST (Wj 4,22-23; 21,30; 30,16; Lb 35,31-33). Ewangelia Łukasza i Dzieje Apostolskie, w przeciwieństwie do innych pism NT, w małym stopniu wykorzystują ideę przebłagania.
(za: EB)